Στις 28 Ιανουαρίου αυτού του έτους το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Δικαστήριο εξέδωσε μια απόφαση-ορόσημο: τα παιδιά που έχουν συλληφθεί μέσω τεχνητής γονιμοποίησης με δότη έχουν το δικαίωμα να έχουν πρόσβαση στην ταυτότητα των δοτών – ανεξάρτητα από την ηλικία των παιδιών.

Η απόφαση είναι το αποτέλεσμα νομικών προκλήσεων δεκαετιών περί ανωνυμίας του δότη στη Γερμανία.

Από το 1989, έχουν υπάρξει πολλές δικαστικές αποφάσεις που έκριναν ότι τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να μάθουν τη γενετική τους προέλευση.

Και το 2013, ένα γερμανικό ανώτερο Δικαστήριο χορήγησε για πρώτη φορά αυτό το δικαίωμα ρητά σε μια νεαρή γυναίκα που συλλήφθηκε με σπερματέγχυση.

Τον Ιανουάριο αυτού του έτους, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο επιβεβαίωσε αυτό το δικαίωμα και, απροσδόκητα, έκρινε επίσης ότι το δικαίωμα πρόσβασης στην ταυτότητα του δότη είναι ανεξάρτητο από την ηλικία του παιδιού.

Σε αυτή την πιο πρόσφατη δικαστική απόφαση, οι γονείς δύο παιδιών ηλικίας 12 και 17, προσέφυγαν στο Δικαστήριο ύστερα από άρνηση της κλινικής να αποκαλύψει την ταυτότητα του δότη. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, οι γονείς είχαν υπογράψει έγγραφο με την κλινική αναφέροντας ότι δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για την ταυτότητα του δότη. Ωστόσο, όταν τα παιδιά μεγάλωσαν θέλησαν να μάθουν αυτή την πληροφορία.

Η κλινική δεν αποκάλυψε την ταυτότητα του δότη, προφύλαξε την ανωνυμία του και θεώρησε ότι μόνο μια δικαστική απόφαση θα μπορούσε να το ακυρώσει αυτό. Ως εκ τούτου, οι γονείς απευθύνθηκαν στο Δικαστήριο του Ανόβερο, το οποίο απέρριψε την προσφυγή λέγοντας ότι η αποκάλυψη της ταυτότητας θα είναι δυνατή όταν τα παιδιά γίνουν 16 ετών  - ηλικία κατά την οποία τα υιοθετημένα παιδιά στη Γερμανία μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με τη βιολογική καταγωγή τους. Στη συνέχεια οι γονείς προσέφυγαν στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο.

Η μεταγενέστερη απόφαση του Δικαστηρίου αποτελεί μια καλή βάση για τις περαιτέρω νομικές και διοικητικές αλλαγές. Ταυτόχρονα, ωστόσο, δείχνει και τις προκλήσεις.

Για παράδειγμα, υπάρχει ήδη σύγχυση από την επίδραση της πρόσφατης απόφασης σχετικά με τη νόμιμη πατρότητα. Στη Γερμανία, παρόλο που οι γονείς δεν μπορούν να αμφισβητήσουν την πατρότητα από τη στιγμή που και οι δύο έχουν συναινέσει στην τεχνητή γονιμοποίηση με δότη, το παιδί μπορεί. Μέχρι στιγμής, στη Γερμανία δεν υπήρξε ποτέ κάποια περίπτωση στην οποία ένα παιδί να έχει αμφισβητήσει τη νόμιμη πατρότητα του πατέρα του/της μετά την τεχνητή γονιμοποίηση με δότη. Και οι περισσότερες, αν όχι όλες, οι δικαστικές υποθέσεις σχετικά με την τεχνητή γονιμοποίηση με δότη σε άλλες χώρες αφορούν την πρόσβαση στην ταυτότητα του δότη, όχι στην επιθυμία να γίνει ο δότης νόμιμος γονέας.

Παρόλα αυτά, την περασμένη εβδομάδα υπήρξαν αρκετά παραπλανητικά άρθρα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφέροντας ή τουλάχιστον υποδηλώνοντας ότι οι δότες κινδυνεύουν περισσότερο τώρα να καταστούν οι νόμιμοι γονείς. Αυτό είναι απλά λάθος, δεδομένου ότι δεν έχει αλλάξει το οικογενειακό δίκαιο. Ο κίνδυνος παραμένει ίδιος και κανένας δότης στο πλαίσιο του ιατρικού συστήματος στη Γερμανία δεν έγινε ποτέ νόμιμος γονέας.

Παράλληλα, οι δότες σπέρματος εξακολουθούν να μην έχουν πλήρη νομική προστασία στη Γερμανία. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των λεσβιών γονέων που δεν έχουν νόμιμη σχέση και που, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να υιοθετήσουν ένα παιδί που έχει συλληφθεί μέσω τεχνητής γονιμοποίησης δότη, καθώς και στην περίπτωση των ανύπαντρων μητέρων, ο δότης διατρέχει τον κίνδυνο να αναγνωριστεί ως νόμιμος πατέρας με όλες τις συνέπειες που αυτό περιλαμβάνει μεταξύ των οποίων και το δικαίωμα επίσκεψης του παιδιού. Οι δότες θα πρέπει να έχουν πλήρη νομική προστασία ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την οικογενειακή κατάσταση των γυναικών που λαμβάνουν το γεννητικό υλικό.

Ακόμα ένα ζήτημα είναι ότι δεν υπήρχε απόφαση από το Δικαστήριο σχετικά με το γεγονός ότι στο παρελθόν εξασφαλιζόταν η ανωνυμία του δότη. Η απόφαση αυτή θέτει το ερώτημα του κατά πόσον οι δότες θα αποκαλύπτονται, ακόμα κι αν έγιναν δότες σε μια εποχή που οι γιατροί τους ενημέρωσαν ότι τυπικά θα παραμείνουν ανώνυμοι. Αυτό φαίνεται ότι ισοδυναμεί με αναδρομική άρση της ανωνυμίας.

Πολλά ερωτήματα παραμένουν:

• Αν τα νεαρά παιδιά μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ταυτότητα του δότη τους, τι συμβαίνει σε περιπτώσεις όπου τα παιδιά δεν γνωρίζουν ακόμα τη σύλληψή τους με τεχνητή γονιμοποίηση με δότη – μπορούν οι γονείς να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους στην αποκάλυψη της ταυτότητας του δότη;
• Αν τα νεαρά παιδιά θα ήθελαν να συναντήσουν το δότη, ποιες οι αναγκαίες διαδικασίες, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η επαφή αυτή είναι μια θετική εμπειρία για όλους όσους εμπλέκονται;
• Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, πριν τη δικαστική απόφαση, τα υιοθετημένα παιδιά είχαν περισσότερα κατοχυρωμένα νομοθετικά δικαιώματα από τα παιδιά που συλλήφθηκαν με τεχνητή γονιμοποίηση με δότη. Τώρα, τα παιδιά που έχουν συλληφθεί μέσω τεχνητής γονιμοποίησης με δότη φαίνεται να έχουν περισσότερα δικαιώματα από τα υιοθετημένα παιδιά που εξακολουθούν να περιμένουν να γίνουν 16 ετών, για να αποκτήσουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με την προέλευσή τους. Τι σημαίνει αυτό για τα υιοθετημένα παιδιά;

Από τη Γερμανία λείπει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την τεχνητή γονιμοποίηση με δότη και, για ακόμα μια φορά, αυτή η δικαστική απόφαση τονίζει μόνο τις προκλήσεις που προκύπτουν. Ο Γερμανός νομοθέτης έχει τώρα το καθήκον να τις αντιμετωπίσει και να ξεκινήσει νομικές αλλαγές που σέβονται τα δικαιώματα και τις ανάγκες κάθε μέρους που συμμετέχει στην τεχνητή γονιμοποίηση με δότη.

Πηγή: BioNews 789 Petra Thorn